Giấc ngủ vô cùng quan trọng đối với trẻ sơ sinh trong phát triển hệ thần kinh và cảm giác vào những tuần đầu tiên một khi chào đời. Để thích nghi với môi trường mới, thông thường trẻ sơ sinh ngủ không sâu giấc và thức dậy nhiều lần trong vài giờ, việc hiểu rõ về cơ chế giấc ngủ của trẻ sẽ giúp phụ huynh chăm sóc trẻ tốt cũng giống như có những phương pháp giúp trẻ ngủ ngoan hơn.
1. Trẻ sơ sinh ngủ như thế nào?
- Trẻ mới sinh cho đến một tháng tuổi hầu như ngủ suốt ngày đêm và chỉ thức dậy để bú (2-3 giờ/ lần). Vì chưa phân biệt được ngày đêm nên bé có thể ngủ suốt vào ban ngày và thức giấc nhiều hơn vào ban đêm (8-9 giờ vào ban ngày và khoảng 8 giờ vào ban đêm).
- Đối với trẻ sơ sinh từ 3 tháng tuổi hoặc được 6 kg sẽ bắt đầu ngủ suốt đêm (6-8 giờ) mà không thức giấc. Khi đó, cha mẹ không cần phải đánh thức trẻ sơ sinh dậy để cho bú nhưng phải chú ý không nên để bé ngủ quá 3 giờ mà không cho bú.
- Đối với các trường hợp đặc biệt như non tháng, nhẹ cân, trào ngược dạ dày thực quản (GERD) có thể phải cho bú thường xuyên hơn
2. Nguyên nhân trẻ sơ sinh ngủ không sâu giấc
2.1 Nguyên nhân sinh lý
Cũng như người lớn, giấc ngủ của trẻ cũng được chia thành hai hình thức đấy là: giấc ngủ REM (rapid eye movement) và giấc ngủ Non- REM (non rapid eye movement). Ở người lớn, Non-REM chiếm 75% thời gian ngủ, REM chiếm 25%. Tuy vậy ở trẻ em, thời gian giấc ngủ REM chiếm đến 50%. Đặc điểm của giấc ngủ REM là mặc dù ngủ, tuy nhiên não bộ và các đơn vị hô hấp lại tăng hoạt động, trẻ thở nhanh và nhịp tim cũng nhanh hơn. Vì lẽ đó, trẻ ngủ không sâu giấc, rất dễ thức giấc khi có các tác động từ bên ngoài.
Trẻ bú không đủ no hoặc quá no cũng khiến trẻ ngủ không sâu giấc và quấy khóc. Khi trẻ lớn lên, biết bò, biết đi, vận động vào ban ngày tăng, mọc răng,…cũng làm trẻ khó đi vào giấc ngủ.
2.2 Nguyên nhân bệnh lý
- Trẻ bị còi xương do thiếu canxi là nguyên nhân hàng đầu gây rối loạn giấc ngủ ở trẻ em. Trẻ bị thiếu một vài vi chất dinh dưỡng như Mange, kẽm cũng có thể gây khó ngủ. Đặc biệt, trẻ thiếu sắt có thể gây hội chứng chân không yên. Đặc trưng của hội chứng này là trong giai đoạn đầu của giấc ngủ, trẻ bị cử động giật chân, hết chân này đến chân kia, có tính chu kỳ và hoạt động không có ý thức. Hội chứng này làm trẻ mệt mỏi, hay ngủ vào ban ngày, trẻ ngủ không sâu giấc về đêm.
- Trẻ bị nhiễm khuẩn đường mũi họng hoặc đường hô hấp như viêm họng, viêm amidan, viêm mũi xoang, viêm phế quản,viêm phổi… Làm trẻ khó thở, khi ngủ trẻ phải mở miệng để thở, ngủ ngáy vì thế trẻ ngủ không sâu giấc.
- Trẻ mắc các bệnh lý nội khoa khác như trào ngược dạ dày thực quản, viêm tai giữa, các bệnh tâm thần,… Làm liên quan đến giấc ngủ.
- Trẻ bị mộng du (rối loạn giấc ngủ kiểu Parasomia): sau khi ngủ được một lúc trẻ bỗng bật dậy và đi lại, nói hoặc gặp ác mộng khi ngủ,… Những trẻ mắc rối loạn này đều ngủ không sâu giấc hay vặn mình, quấy khóc.
- Ở trẻ béo phì, các nhóm cơ đường thở phì đại làm trẻ khó nuốt, khó thở. Trẻ thường khó ngủ, thở bằng miệng, đổ mồ hôi nhiều về đêm, hay tiểu dầm.
2.3 Các lý do do sinh hoạt
- Cha mẹ tập cho trẻ thói quen như được bế bồng, đưa võng nôi trước khi ngủ, lâu dần trẻ sẽ dựa vào những thói quen này. Trẻ sẽ không ngủ được nếu không được bế ẳm hoặc khi không có dụng cụ hỗ trợ.
- Lịch trình ngủ của trẻ không hợp lý, giấc ngủ ban ngày của trẻ quá dài, trẻ ngủ quá 5h chiều làm trẻ khó ngủ vào buổi tối.
- Nơi ngủ của trẻ quá là nhiều ánh sáng hoặc trẻ tiếp cận với các dụng cụ phát ra ánh sáng như ipad, điện thoại, tivi, máy tính trước khi đi ngủ. Ánh sáng sẽ làm giảm sản xuất melatonin, một hormon của cơ thể có vai trò cần thiết giúp điều hòa nhịp sinh học ngủ- thức, giúp ngủ ngon và thức dậy tỉnh táo vào hôm sau.
- Môi trường xung quanh bé quá ồn ào, nơi ngủ của bé bị thay đổi quá thường xuyên làm bé cảm thấy không an toàn, gây khó ngủ.
- Do điều kiện vệ sinh nơi ngủ kém, tã của trẻ bị ướt, áo quần, giường chiếu không sạch làm trẻ ngứa ngáy, khó ngủ.
3. Cách xử trí khi trẻ sơ sinh khó ngủ
Sau khi tìm hiểu về nguyên nhân gây khó ngủ ở trẻ, chắc hẳn các mẹ đã có câu trả lời: “Vì sao trẻ sơ sinh hay khó ngủ và quấy khóc?”. Vậy, mẹ nên làm gì để trẻ dễ đi vào giấc ngủ hơn? phía dưới là một biện pháp mẹ có thể tham khảo:
3.1 Tập thói quen ngủ ngoan
Nếu như trẻ sơ sinh thức quá lâu sẽ khiến cơ thể trở nên mệt mỏi và khó đi vào giấc ngủ. Vì lẽ đó, bạn nên biết được các dấu hiệu buồn ngủ của bé như: ngáp, kéo tai, mắt lim dim, chớp liên tục,… Khi bé có những dấu hiệu này, bạn nên đặt bé vào nôi hoặc giường và ru ngủ.
3.2 Tập cho trẻ cách phân biệt ngày đêm
Ngay từ khi trong bụng mẹ, nhiều trẻ đã có thói quen thức đêm. Đến khi sinh ra, thói quen này vẫn không thay đổi. Cho dù đã quá khuya tuy nhiên trẻ vẫn quấy khóc, không chịu ngủ khiến mẹ rất mệt mỏi.
Để khắc phục tình trạng này, mẹ không nên để bé ngủ quá nhiều vào ban ngày. Khi trẻ còn thức, mẹ nên chơi với trẻ càng nhiều càng tốt. Lúc cho trẻ bú cữ, mẹ cũng nên nói chuyện và hát cho bé nghe. Vào ban đêm, mẹ nên cho trẻ bú đủ trước khi ngủ để trẻ không thức giấc. Cùng lúc đó, giữ yên tĩnh và điều chỉnh ánh sáng thích hợp để bé dễ ngủ hơn.
3.3 Tập cho bé tự ngủ
Khi bé buồn ngủ, bạn có thể bế bé và hát ru hoặc cho bé nghe nhạc. Đến lúc bé thiu thiu ngủ thì đặt bé xuống giường. Bạn sẽ tạo thói quen xấu nếu như để bé ngủ trên tay mình rồi mới đặt xuống, hoặc đưa võng, lắc nôi khi bé ngủ. Bởi vì lúc này, khi không được bế bồng hoặc đu đưa bé sẽ quấy khóc và không chịu ngủ.
Hơn nữa, trước khi ngủ mẹ nên vệ sinh sạch sẽ, mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát cho bé. Cho trẻ cầm nắm đồ vật yêu thích sẽ giúp trẻ dễ đi vào giấc ngủ hơn. một môi trường mát mẻ cùng với bản nhạc êm đềm có thể khiến cho trẻ ngủ ngon và sâu giấc hơn.
