Tâm lý phụ nữ sau sinh bị ảnh hưởng, kết hợp nhiều yếu tố tác động gây nên chứng trầm cảm sau sinh. Nếu không được phát hiện và có phương pháp điều trị tâm lý đúng cách thì chứng trầm cảm sau sinh có thể gây ra những hậu quả đáng tiếc và nguy hiểm đến tính mạng của cả mẹ và con. Cùng VieMed.vn tìm hiểu nhé.
Trầm cảm sau sinh là gì?
Trầm cảm sau sinh là tình trạng liên quan đến suy nghĩ và cảm giác mệt mỏi, buồn chán, lo lắng, tuyệt vọng xuất hiện sau sinh. Trầm cảm sau sinh có thể nhẹ, vừa hoặc nặng, có thể thoáng qua hoặc kéo dài. Bệnh có thể được phát hiện sớm, được điều trị và trong một số trường hợp có thể dự phòng.
Dấu hiệu ban đầu của trầm cảm sau sinh
Bệnh trầm cảm sau sinh thường không được phát hiện cho đến khi người bệnh có những hành động dại dột, làm ảnh hưởng đến sức khỏe của bản thân. Do đó, nhận biết các dấu hiệu ban đầu của trầm cảm sau sinh con chính là cách để bảo vệ bản thân khỏi những ảnh hưởng tiêu cực của bệnh trầm cảm.
Một số biểu hiện trầm cảm sau sinh bao gồm:
Suy nhược cơ thể
Thực tế, có rất nhiều bà mẹ sau khi sinh con xong liền rơi vào trạng thái vô vọng, đau khổ và thậm chí là khóc lóc cả ngày mà không có bất kỳ một lý do nào cả. Đôi khi, bản thân họ cảm thấy mình không được quan tâm, bị mọi người bỏ rơi, cảm giác này kéo dài sẽ khiến cơ thể mệt mỏi triền miên và suy nhược cơ thể. Đây chính là dấu hiệu ban đầu của trầm cảm sau sinh.
Lo lắng, đau cơ thể không rõ nguyên nhân
Sau sinh, bà mẹ thường có nhiều mối lo về bản thân, gia đình và con cái, nhiều người cảm thấy đau dữ dội ở cổ và đầu, lưng, ngực nhưng khi khám thì không tìm ra nguyên nhân.
Hoảng hốt
Phụ nữ bị trầm cảm sau sinh con thường cảm thấy hoảng hốt với những điều có thể xảy ra hàng ngày, sau khi hoảng hốt thì rất khó để họ bình tĩnh lại. Cách tốt nhất trong trường hợp này chính là tránh để những tình huống đó xảy ra lặp lại nhiều lần.
Căng thẳng
Dấu hiệu căng thẳng thường xuyên sẽ làm cho chứng trầm cảm trở nên nặng nề hơn. Loại căng thẳng này là dấu hiệu ban đầu của trầm cảm sau sinh và không thể điều trị bằng thuốc an thần, tuy nhiên, nếu chuyển sang một số dạng thuốc khác ít tính phụ thuộc hơn thì sẽ tốt.
Cảm giác bị ám ảnh
Những bà mẹ bị trầm cảm sau sinh con thường hay bị ám ảnh về một việc, một người hay một hành động cụ thể nào đó. Những nỗi ám ảnh có thể đi kèm với cảm giác tội lỗi mà không có nguyên do. Trường hợp này, mẹ nên nói chuyện với gia đình và bác sĩ để tránh có những hành động không tốt đến con mình.
Mất tập trung
Mất tập trung cũng chính là biểu hiện trầm cảm sau sinh dễ bị bỏ qua, lúc này, người bệnh sẽ thường khó tập trung để làm một việc gì đó và cảm thấy trí nhớ sao kém quá, và đôi lúc không sắp xếp được suy nghĩ. Dần dần họ cảm thấy bản thân rất tồi tệ.
Rối loạn giấc ngủ
Thường người bệnh bị trầm cảm thường rất khó đi vào giấc ngủ và thường hay bị thức giấc vào giữa đêm hoặc thỉnh thoảng gặp ác mộng và không thể ngủ lại được nữa. Trong trường hợp này, ngoài việc tích cực điều trị thì tốt nhất là nên có người giúp mẹ cho bé bú vào buổi tối.
Tình dục
Những bà mẹ bị trầm cảm sau sinh thường sẽ bị mất hứng thú tình dục trong thời gian dài và thường sẽ khỏi nếu mẹ bị hết trầm cảm.
Ngoài ra, một vài dấu hiệu tâm lý thường gặp ở những người bị trầm cảm sau sinh con dễ nhận thấy như:
-
Thay đổi khẩu vị và tăng hoặc giảm cân;
-
Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều;
-
Tâm trạng buồn bã;
-
Cảm thấy vô dụng hay tội lỗi;
-
Khó tập trung hoặc không quyết đoán;
-
Giảm hứng thú hoạt động;
-
Suy nghĩ, hành động, phản ứng chậm;
-
Mệt mỏi, thiếu sinh lực;
-
Thường nghĩ đến cái chết và tự tử.
>> Xem thêm: Dấu Hiệu Mang Thai Của Phụ Nữ Có Thể Bạn Chưa Biết
Nguyên nhân trầm cảm sau sinh là gì?
Không có một nguyên nhân duy nhất gây trầm cảm sau khi sinh. Các vấn đề về thể chất và cảm xúc có thể góp phần gây bệnh như:
-
Thay đổi về cơ thể. Sau khi sinh con, các hormone (estrogen và progesterone) giảm đáng kể trong cơ thể của bạn có thể gây nên bệnh trầm cảm sau sinh. Hormone tuyến giáp cũng có thể giảm mạnh làm bạn cảm thấy mệt mỏi, uể oải và chán nản.
-
Vấn đề cảm xúc. Khi thiếu ngủ, bạn có thể gặp khó khăn khi xử lý các vấn đề thậm chí rất nhỏ. Bạn có thể lo lắng về khả năng chăm sóc cho một trẻ sơ sinh. Bạn có thể cảm thấy kém hấp dẫn, giảm giá trị hay cảm thấy bị mất quyền kiểm soát cuộc sống của mình. Bất kỳ vấn đề tương tự đều có thể góp phần vào trầm cảm sau khi sinh.
Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao
Hầu hết những phụ nữ vừa sinh con đều có khả năng bị trầm cao, tuy nhiên một số đối tượng sau đây thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Cụ thể gồm:
-
Người có tiền sử bị trầm cảm trước hoặc trong quá trình mang thai.
-
Tiền sử người thân trong gia đình từng bị trầm cảm hay một số bệnh lý liên quan đến tâm thần.
-
Người thường suy nghĩ hoặc có nhiều áp lực, gánh nặng trong cuộc sống thường dễ bị trầm cảm sau sinh. Chẳng hạn như vừa phải đối diện với một mất mát lớn (mất người thân, phá sản, mất việc làm), bị bệnh,…
-
Em bé sinh ra gặp phải một số vấn đề không may về sức khỏe: khó nuôi, bị bệnh, thường xuyên quấy khóc hoặc mẹ ít sữa, thiếu sữa cho con.
-
Khó khăn về mặt tiền bạc trong cuộc sống hoặc các mối quan hệ trong gia đình, xã hội không tốt.
-
Ít được quan tâm, chăm sóc từ những người thân (đặc biệt là chồng). Đồng thời không có người hỗ trợ chăm con hoặc chia sẻ những công việc trong gia đình.
-
Đứa bé sinh ra nhưng không được mong đợi.
Với những chia sẻ trên đây, hy vọng các bạn hiểu rõ hơn về tính chất nghiêm trọng của bệnh trầm cảm sau sinh. Từ đó, các mẹ bầu và người thân cần phải chủ động ngăn ngừa bệnh bằng nhiều phương pháp khác nhau. Đồng thời, sau khi sinh con, phụ nữ nên dành nhiều thời gian nghỉ ngơi và cân bằng tâm lý của bản thân.
Điều trị trầm cảm sau sinh có khó không?
Sau khi thăm khám, bs điều trị sẽ quyết định phương thức điều trị sau khi cân nhắc giữa lợi ích (trẻ không được bú mẹ do mẹ dùng thuốc) và nguy cơ (trẻ bị ngươc đãi). Những trường hợp nhẹ có thể chỉ cần tư vấn tâm lý (cả vợ chồng, gia đình mẹ ruột/mẹ chồng nếu có sống chung). Trường hợp có ý định sát nhi hay tự sát thì cần can thiệp khẩn cấp, việc bé không được bú sữa mẹ trở thành thứ yếu trước sự an toàn của mẹ và bé.
Có một số thuốc dùng trong căn bệnh này cần lưu ý như:
– Nhóm MAOI: tuyệt đối không sử dụng.
– Nhóm 3 vòng được khuyến cáo không sử dụng vì khởi phát chậm và nguy cơ tự sát bằng chính thuốc chống trầm cảm cao (do độc tính của nhóm 3 vòng khá cao)
– Nhóm SSRI (ức chế tái hấp thu có chọn lọc serotonine) được ưu tiên chọn lựa do khởi phát nhanh và độc tính thấp. Trong nhóm này Fluoxetine được khuyến cáo không nên sử dụng vì có thể gia tăng tình trạng bồn chồn vốn thường gặp ở bệnh nhân trầm cảm và thời gian bán hủy (T1/2 khá dài)
– Nếu bà mẹ bị mất ngủ nhiều và nếu mẹ có người thay để chăm sóc con thì mirtazapine có thể là sự lựa chọn tốt vì khởi phát khá nhanh (so với SSRI)
Lưu ý: do các thuốc chống trầm cảm có thể làm gia tăng nguy cơ tự sát trong vòng 2 tuần đầu nên với những bà mẹ có ý tưởng tự sát thì cần chú ý quan sát kỹ trong khoảng thời gian 2 tuần khi bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm.
Trường hợp có triệu chứng lọan thần thì cần điều trị loạn thần trước. Có thể cho thêm benzodiazepine trong trường hợp bà mẹ bị lo âu và bồn chồn.
Phòng ngừa trầm cảm sau sinh
Dự phòng trầm cảm sau sinh đặc biệt cần thiết với những người có tiền sử trầm cảm hoặc trầm cảm sau sinh.
Ngay từ khi mang thai
Đối với phụ nữ bình thường, ngay từ khi mang thai nên được quan tâm và chăm sóc cả về dinh dưỡng va tinh thần. Phụ nữ mang thai nên tự mình tham gia các hoạt động tích cực như đi bộ, vận động nhẹ, nghe nhạc, học một bộ môn nghệ thuật nào đó hoặc gặp gỡ bạn bè – người có kinh nghiệm thai kỳ…để giúp tâm trạng luôn ổn định, vui vẻ.
Với phụ nữ có tiền sử trầm cảm hoặc dấu hiệu nên gặp chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ. Trong trường hợp nghiêm trọng, thuốc chống trầm cảm có thể được khuyến nghị phù hợp với phụ nữ mang thai.
Sau khi sinh
Sau khi sinh em bé, bác sĩ có thể đề nghị kiểm tra sớm sau sinh để sàng lọc các dấu hiệu và triệu chứng trầm cảm sau sinh. Càng phát hiện sớm, việc điều trị sớm hơn có thể bắt đầu. Nếu bạn có tiền sử trầm cảm sau sinh, bác sĩ có thể đề nghị điều trị chống trầm cảm hoặc trị liệu tâm lý ngay sau khi sinh.
Phụ nữ sau khi sinh cần có chế độ sinh hoạt phù hợp:
– Lối sống lành mạnh bao gồm các hoạt động thể chất như đi dạo với bé hàng ngày, được nghỉ ngơi đầy đủ, ăn thực phẩm lành mạnh và tránh uống rượu.
– Không gây áp lực cho bản thân phải làm tất cả mọi thứ, điều chỉnh mong muốn của bản thân, không cố gắng để đạt mọi thứ hoàn hảo, chỉ làm những gì bạn có thể.
– Dành thời gian cho chính mình. Nếu bạn cảm thấy như thế giới đang đổ hết lên đầu bạn, hãy dành thời gian cho bản thân. Mặc quần áo đẹp, ra khỏi nhà và ghé thăm một người bạn hoặc làm một vài việc vặt. Hãy dành thời gian ở một mình với người bạn đời.
– Tránh việc tự cô lập bản thân. Bàn bạc với chồng, gia đình và bạn bè của bạn về các cảm xúc của bạn. Hỏi các bà mẹ khác về những trải nghiệm của họ. Phá vỡ sự cô lập để giúp bạn cảm thấy hòa mình trở lại với cuộc sống.
– Yêu cầu giúp đỡ: Cố gắng mở lòng với những người thân và cho họ biết bạn cần sự giúp đỡ. Nếu ai đó nhận trông bé để bạn có thể nghỉ ngơi, hãy nhận sự giúp đỡ. Bạn có thể ngủ, chợp mắt một chút hoặc bạn có thể xem một bộ phim hay uống cà phê với bạn bè.