Cây Ngô đồng là dược liệu thường được sử dụng để điều trị bệnh trong Đông y. Với sự đa dạng trong thành phần và tác dụng dược lý mà vị thuốc này có thể giảm viêm, tiêu độc…hiệu quả. Sau đây, hãy cùng VieMed.vn hiểu rõ hơn về đặc điểm, công dụng và cách dùng của dược liệu này.
1. Cây Ngô đồng là gì?
- Tên gọi khác: Sen núi, sen lục bình…
- Tên khoa học: Jatropha podagrica Hook. f.
- Họ khoa học: Họ Thầu dầu (Euphorbiaceae).
- Bộ phận dùng: Lá và vỏ thân
1.1 Đặc điểm sinh trưởng và thu hái
Đặc điểm sinh trưởng:
- Cây ngô đồng Nguồn gốc từ châu Mỹ, cụ thể là Nam và Trung Mỹ. Ở Việt Nam, với hình dáng độc đáo, cây được yêu thích và trồng làm cảnh từ miền Bắc đến miền Nam, từ đồng bằng đến miền núi.
- Ưa sáng hoặc có thể hơi chịu bóng, có khả năng chịu hạn cao và sống được trên nhiều loại đất.
- Cây không cần chăm sóc nhiều vẫn có thể ra hoa quả đều, nhất là nơi có đủ ánh sáng.
- Tỷ lệ nảy mầm cao, tái sinh dinh dưỡng khỏe từ hạt hoặc từ các đoạn thân vùi xuống đất.
- Ngoài loại cây làm cảnh này, còn 1 loại cây với tên gọi là Ngô đồng thân gỗ (Firmiana simplex), họ Cẩm quỳ, dùng quả và vỏ cây làm thuốc. Tuy nhiên 2 loại này, khác nhau về hình dáng, kích thước, bộ phận làm thuốc…
Thu hái:
- Cây xanh tốt quanh năm, nên có thể thu hoạch là và vỏ thân vào bất kỳ thời điểm nào.
- Thời điểm thích hợp ra hoa của cây Ngô đồng là vào giữa tháng 5 và tháng 7.
1.2 Mô tả toàn cây Ngô đồng
Thân cao khoảng 1 m, phía dưới có phần gốc phình to, mập mạp và xù xì, phía trên sắc xanh lục, không phân nhánh.
Lá cây ngô đồng nhẵn, sắc xanh bóng, mặt dưới nhạt hơn trên, cuống ngắn khoảng 10 cm, đính sát gốc. Phiến lá to, chia thành 3-5 thùy, thỉnh thoảng chen vào một số phiến kích thước hẹp, càng về già sắc xanh của lá sẽ đậm hơn.
Cụm hoa to, hình mũ, sắc đỏ, nụ màu hồng nhạt hơn, có cuống chung thẳng, dài khoảng 20 cm, mập màu xanh xám. Trong một cụm, có cả hoa cái và hoa đực, cánh 5 kích thước khoảng 7 mm. Hoa đực có bao phấn được phủ bởi lớp phấn vàng, còn hoa cái có bầu nhụy màu trắng.
Quả nang, hình bầu dục, chia 3 thùy, có màu xanh khi còn no, càng già sẽ chuyển sang màu vàng. Đặc biệt, quả thường phát nổ rất mạnh, kèm tung hạt đi xa, khi gặp môi trường thuận lợi sẽ bắt đầu nảy mầm.
2. Tác dụng của cây ngô đồng
Cây ngô đồng là loại cây cảnh được trồng rộng rãi ở nước ta từ rất lâu. Cây ngô đồng cảnh có kích thước nhỏ nên có thể đặt tại nhiều vị trí khác nhau. Phiến lá ngô đồng to, thân cây phình nhìn rất độc đáo và bắt mắt. Từ thời nhà Hán, cây ngô đồng của Trung Quốc được trồng trong vườn ngự uyển của vua như một loại cây không thể thiếu. Thông thường người ta hay trồng cây tại những vị trí như sân nhà, vườn cây hoặc ban công.
Cây ngô đồng thân gỗ mọc thẳng và có kích thước lớn hơn nên có thể khai thác gỗ. Người ta thường dùng gỗ cây ngô đồng để làm nhạc cụ như đàn tranh và đàn thất huyền cầm nhờ tính truyền âm của nó. Ở một số nơi cây được trồng để lấy bóng mát trên đường phố và công viên.
Nhưng nếu nhắc đến tác dụng của cây ngô đồng, người ta sẽ nghĩ ngay đến tác dụng dược liệu của nó. Cả thân, lá và nhựa của cây ngô đồng đều được các thầy thuốc đông y sử dụng để trị bệnh. Dưới đây là một số tác dụng của cây ngô đồng chữa bệnh.
Chữa các vết mụn nhọt: Nhựa cây ngô đồng có thể giảm tình trạng sưng tấy và mưng mủ của các vết mụn. Để lấy nhựa, bạn chỉ cần lấy dao trích nhẹ vào lá hoặc thân cây. Ngô đồng là loài mọng nước nên nhựa cây sẽ chảy ra nhiều. Dùng nhựa cây bôi lên vết mụn và đợi nhựa khô, tình trạng vết nhọt sẽ cải thiện rõ rệt. Những vết ghẻ lở và một số bệnh ngoài da cũng sẽ thuyên giảm nếu bạn sử dụng cây ngô đồng để bôi đấy.
Ngừa nhiễm trùng và cầm máu: Các vết thương hở do dao cứa hoặc xây xát có thể tránh nhiễm trùng với nhựa cây ngô đồng. Khi bị thương, hãy lấy nhựa cây ngô đồng bôi lên vết thương cho kín. Nhựa cây ngô đồng được bôi trực tiếp sẽ khô lại và bịt kín miệng vết thương, đồng thời tiêu diệt các vi khuẩn, vi trùng xâm nhập. Vùng da bị tổn thương cũng sẽ nhanh lành hơn so với không sử dụng ngô đồng.
Bồi bổ sức khỏe: Thân cây ngô đồng phơi khô ngâm với rượu là bài thuốc tăng cường sinh lực cho nam giới có từ lâu.
Ngoài ra, cây ngô đồng có tác dụng tích cực trong điều trị các bệnh phong thấp, sưng hạch, trĩ, ho gà,…
3. Ý nghĩa của cây Ngô Đồng trong phong thủy
Cây Ngô Đồng vô cùng nổi tiếng trong văn hóa của Trung Quốc. Cây khi trưởng thành vô cùng cao lớn, vững chãi, mọc thẳng đứng. Cây chỉ gồm một màu xanh tươi tốt, mang lại sự thanh tịnh, tao nhã nhưng vẫn rất kỳ vĩ. Người xưa từng có câu: “Trồng cây Ngô Đồng, Phượng Hoàng tất sẽ bay đến”, vì chim Phượng Hoàng là loài quý hiếm cho nên người ta tin rằng sẽ gặp được may mắn, cát tường khi trồng cây trong nhà.
4. Cách trồng cây Ngô Đồng giúp phát triển tốt nhất
Bạn có thể trồng cây Ngô Đồng thông qua hai phương pháp là gieo hạt hoặc chiết cành. Tuy vậy gieo bằng hạt được nhiều người lựa chọn hơn với tỷ lệ thành công cao. Ngoài ra cần lưu ý một số yếu tố như sau:
4.1. Chọn hạt giống
Hãy lựa chọn hạt giống chắc khỏe, trưởng thành và không bị mắc bệnh để tiến hành trồng cây Ngô Đồng. Hoặc bạn có thể tách lấy hạt từ quả trực tiếp của cây để trồng.
4.2. Loại đất trồng
Hãy chọn loại đất mùn để đảm bảo độ tơi xốp, màu mỡ và dinh dưỡng khi trồng cây. Ngoài ra đất mùn có khả năng thoát nước tốt không lo gây ngập úng cho rễ. Bạn có thể tìm mua sẵn đất tại các cửa hàng bán đồ nông sản hoặc nếu là đất thường thì hãy trộn thêm xơ dừa, phân ủ và mùn cưa hoặc xỉ than để cải thiện thêm về chất lượng.
4.3. Nước tưới
Tiến hành gieo hạt vào trong đất, vun đất sao cho cao khoảng 2-3cm trên bề mặt hạt để giúp hạt giống có thể phát triển dễ dàng. Cây Ngô Đồng không cần quá nhiều nước tưới để phát triển, chỉ cần đủ để đất và cây có độ ẩm là được. Tốt nhất mỗi ngày bạn nên tưới sát gốc 1 lần, có thể tăng thêm khi trời vào mùa hè.
4. Điều kiện ánh sáng và nhiệt độ
Cây Ngô Đồng có các tán lá to và rộng, chứng tỏ rằng cây rất ưa nắng và cần ánh sáng để phát triển. Bạn nên trồng cây tại những nơi có nhiều ánh sáng để cây có thể quang hợp và phát triển tốt hơn. Nhiệt độ môi trường lý tưởng để trồng cây nên từ 20 đến 25 độ.
4.5. Bón phân
Nếu như đất trồng có đủ dinh dưỡng thì không nhất thiết phải bón thêm phân cho đất. Tốt nhất chỉ nên tiến hành bón lót vào giai đoạn phát triển mạnh nhất của cây. Sử dụng phân NPK pha loãng với đất để tưới cho cây định kỳ mỗi tháng 1 lần.
4.6. Phòng sâu bệnh
Cây Ngô Đồng nếu được chăm sóc tốt sẽ ít có khả năng bị sâu bệnh tấn công. Do đó bạn chỉ cần chú ý quan sát và cắt bỏ các cành lá bị bệnh là được. Có thể phun thuốc để loại trừ các loại sâu bệnh hoặc côn trùng có hại.
5. Cây ngô đồng có độc không?
Mặc dù đem lại nhiều tác dụng trong chữa bệnh. Nhưng chỉ sử dụng tốt phần thân, lá, nhựa. Một số nghiên cứu cho thấy quả và hạt của cây ngô đồng khá độc. Do trong hạt và quả có chứa chất curin, đây là một chất rất độc. Chất này có thể gây tình trạng ngộ độc, gây bệnh ở gan và hệ tiêu hóa.
Trẻ nhỏ nếu chẳng may ăn phải hạt của cây ngô đồng sẽ bị tiêu chảy, nôn ói, đau bụng, bỏng rát ở họng. Những trường hợp ngộ độc nặng có thể bị ức chế hệ thần kinh trung ương, rối loạn tim mạch, xuất huyết tiêu hóa.
Nếu như gặp phải các triệu chứng này cần phải tìm cách để bệnh nhân nô ra càng nhiều càng tốt. Sau đó nhanh chóng đến ngay cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời.
Các bài thuốc từ cây ngô đồng chỉ có tính chất tham khảo. Trước khi áp dụng điều trị cần thông qua ý kiến của bác sĩ.
Khi muốn trồng cây ngô đồng để làm cảnh nên để ở những vị trí an toàn, tránh xa tầm tay của trẻ em.
Xem thêm:
6. Một số bài thuốc từ Ngô đồng
6.1 Cây ngô đồng hỗ trợ điều trị mụn nhọt
Sử dụng Ngô đồng tươi (lá) 1-3, giã nát với chút muối, rồi đắp lên nốt mụn trong vòng 2 giờ, làm liên tục trong 4 ngày.
Hoặc ngắt búp lá để nhựa chảy ra, dùng nhựa này bôi lên nốt mụn nhọt đang sưng sẽ giúp giảm sưng viêm.
6.2 Tăng cường sức khỏe
Ngô đồng (thân) thái mỏng, phơi khô, rồi sao vàng, đem ngâm rượu trong 3 tháng là dùng được, 20 ml/ ngày, bổ cho nam giới.
6.3 Bảo quản
Dược liệu nếu quả trải qua sơ chế cần để nơi khô ráo, thông thoáng, tránh ánh sáng trực tiếp.
Từ lâu cây Ngô đồng đã được sử dụng trong dân gian. Với sự đa dạng và phong phú về tác dụng của cây ngô đồng điều trị bệnh. Tuy nhiên, để có thể tận dụng hết giá trị của vị thuốc đối với sức khỏe, bạn nên tham khảo ý kiến người có chuyên môn, y bác sĩ để kiểm soát rủi ro và những tác dụng không mong muốn.
